“Ik wil het hebben over een aantal zaken die de toekomst van het museum beïnvloeden. Vijf minuten zijn te kort om alles te benoemen.
Belangrijk is hoe het museum door de wereld wordt gezien en ervaren. De stedelijke betekenis zou evident moeten zijn maar is in deze stad al jaren onderwerp van discussie. Continue reading Stelling: Museum het Valkhof heeft alleen toekomst als stedelijk museum voor kunst en wetenschap
Het Museum het Valkhof staat er buitengewoon slecht voor, zo was de strekking van vrijwel alle mediaberichten en brieven over het museum in de afgelopen maanden. Continue reading Een museum voor verleden en toekomst
Eerder deze week kwam het bericht dat oud-mede-oprichter van XS4ALL Felipe Rodriguez was overleden. Ik heb enorm goede herinneringen aan Felipe, die mij internet leerde kennen, me handboeken gaf en hielp met software. Hij woonde boven het Spaanse restaurant waarvan hij de eigenaar was in een kleine kamer vol apparatuur. We ontmoetten elkaar in 1993 kort na Hacking at the End of The Universe, waar de idee ontstond voor De Digitale Stad (DDS). Er volgden schetsen, ontwerpen, index-pagina’s voor Gopher en simulaties in HyperCard. Er kwamen ontmoetingen en er ontstond samenwerking. Men was nieuwsgierig en er stond iets te gebeuren dat de loop van de geschiedenis dramatisch zou veranderen.
Ik kwam uit een heel andere hoek. Kunst en vormgeving, cultuur, dat had en heeft mijn interesse. Ik had een klein bbs, maakte computertijdschriften op, testte grafische software en schreef erover in ruil voor licenties. Ik gebruikte UUPC voor mijn werk bij het Nederlands Vormgevingsinstituut. In het perspectief van een wereldwijd, permanent netwerk zag ik in internet een nieuwe publieke ruimte met nieuwe mogelijkheden voor kritische creatieve geesten. Felipe schreef ook gedichten en begreep goed waarom kunstenaars kunnen helpen zo’n omgeving te realiseren. Met zijn steun konden we dat ook doen en hebben kunstenaars en vormgevers al vroeg de weg naar internet gevonden. Dankzij Felipe en toen burgemeester van DDS Marleen Stikker ontstond in 1994 een betrekkelijk vrij, open en toegankelijk internet. Eind 1994 heb ik Desk opgezet boven het oude Bimhuis aan de Oude Schans.
Toen XS4ALL, DDS en Desk serieuze ondernemingen werden groeiden ook de mogelijkheden voor vrije, creatieve radicalen om die nieuwe ruimte in te nemen. Internet was er niet alleen voor afnemers, het was een dichtgeknoopt alomtegenwoordig netwerk voor aanbieders. Er was buiten de academische wereld en het Amerikaanse overheid nog weinig inhoud op het WWW. Die moest bedacht, ontwikkeld en gemaakt worden, bereikbaar en toegankelijk zijn. En daar hoorde bij dat je moest leren ermee om te gaan en dat wat je plaatst ook te beheren. Dankzij Felipe en zijn hulp werd Desk een open internetwerkplaats voor inhoud, waar orde beperkt was tot het niet uit de hand laten lopen van chaos en winst uit opdrachten werd besteed aan het vergroten van de mogelijkheden.
Het veranderde allemaal toen de commercie ging overheersen en alles een prijs kreeg. Het open medialab van Desk verdween en het bedrijf veranderde in een kantoor met een balie. Voor experimenten die mochten mislukken was de vrije ruimte verdwenen. Ik verliet Desk en vertrok naar het ZKM in Karlsruhe, Duitsland om als kunstenaar gewaardeerd te worden, die ook nog netwerken en websites kon bouwen. Reinout vond een goede baan als softwareontwikkelaar, XS4ALL werd onderdeel van KPN en Felipe zette zich in voor vrijheid en recht op internet. Het publiek ontdekte email en het WWW en ik ontdekte de wereld buiten Nederland. We hadden geen contact meer, maar de herinneringen zijn nog steeds levendig.
Voor mij is Felipe een blijvende herinnering aan een intelligente, warme en gepassioneerde persoon, die altijd rustig bleef, behulpzaam was en helder kon uitdragen waarom een bedrijf ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft. Ik ben dankbaar dat ik hem heb mogen kennen en met hem mocht samenwerken, omdat ik weet dat mijn leven zonder hem heel anders zou zijn gelopen.
“Let’s Fix the Internet”
Op 15 januari 2014 vond in de Waag in Amsterdam een feestje plaats in het kader van 20 jaar De Digitale Stad (DDS), ook al is deze, als ‘networked community’, al lang ter ziele. Het was een weerzien van oude bekenden, maar nieuwe gezichten waren ook van de partij. In De Waag waren de wanden van het ‘Zuidlab’ opgefleurd met digitale parafernalia uit die tijd, en op meerdere monitoren werden er filmpjes uit de bloeiperiode (1994-96) vertoond. Maar het ging niet alleen om feest vieren. In een eerste, inhoudelijk sterk gedeelte werd er gesproken over de huidige ‘post-Snowden’ malaise in Internet kringen. Dit onder de noemer “Let’s Fix the Internet” (“because it’s broken”), en was een poging een ‘road map’ te maken van alles wat tegenwoordig een probleem vormt. De lijst is nogal lang.
Marleen Stikker, directrice van De Waag, opende de dag met een eerbetoon gaf aan de al jaren zeer zieke Felipe Rodriquez, de mede-oprichter van DDS en van XS4ALL. Ze sprak over de eerste jaren van DDS toen het nog een community was en plaatste dit in de context van de totale andere omstandigheden waarin wij nu leven. De tijden zijn somber en zelf was zij zeer geschokt uit Hamburg terug gekomen, waar de jongste winter conferentie van de Chaos Computer Club (’30c3′) de greep van staatsapparaten en grote ondernemingen op het Internet in hun volle omvang besproken waren, met de teloorgang van de eerdere democratische idealen als consequentie. Maar ze constateerde ook dat deze achtergrond van de diepe maatschappelijke crisis zijn de idealen van community juist weer sterk aan het terugkomen waren. In feite vormen zij onze enige alternatief.
Verschillende sprekers voegden daar hun mening of ideeën voor de toekomst aan toe, zoals Cees de Laat, hoogleraar IT aan de UvA en media docent, publicist en kandidaat gemeenteraadslid Reinder Rustema. Opvallend was dat de betogen al snel de vraag opriepen of het Internet wel te ‘fixen’ was, of dat het allemaal en helemaal opnieuw opgebouwd moest worden. Het bleek ook dat problemen waar wij vroeger veelvuldig aandacht aan schonken niets aan actualiteit hadden ingeboet. Integendeel, zaken als veiligheid, toegankelijkheid, gebruiksvriendelijkheid, controle en surveillance door overheidsdiensten staan meer dan ooit op de agenda. Het (grote) verschil met toen is natuurlijk dat het Internet niet langer een niche voor liefhebbers is, maar een massamedium met een haast niet te beschrijven economisch en maatschappelijk belang.
Na het plenaire gedeelte werden de deelnemers gevraagd zich in te delen bij zogenaamde break out sessies waar gesproken werd over meer specifieke onderwerpen: educatie, softwarebeperkingen, mogelijke verdien- en verdeelmodellen alsook het dilemma “Rebuild the Internet – or replace it?”. De werkgroep die zich richtte op de politieke aspecten — waar wij aan deelnamen — had veelzeggend de naam ‘conspiraties’ gekregen. Het zal dan ook niet verbazen dat bij de presentaties van de resultaten de andere werkgroepen met ‘softere’ standpunten en scenario’s kwamen dan de uitkomsten die wij presenteerden.
Daarna werd overgeschakeld naar het historische en feestelijke gedeelte van de middag, ingeleid door een presentatie van de ‘opgravingen’ van de oorspronkelijke De Digitale Stad, verricht in het kader van een groot project bij het Amsterdams (voorheen ‘Historisch’) Museum. Projectleider Tjarda de Haan liet fragmenten en stukjes van de puzzel zien die verschillende stadia in de ontwikkeling van DDS weergeven. De aanwezigen kregen hiermee een goed beeld van de mogelijkheden, maar ook van de moeilijkheden bij het beheer van ‘digitaal erfgoed’. Dit onderzoeksveld is door UNESCO al enige tijd tot speerpunt van het museale gebeuren uitgeroepen. Er werd dan ook een dringende oproep gedaan aan iedereen die nog oud materiaal van DDS bezit — in welke vorm dan ook — contact op te nemen met het Amsterdams Museum.
Collectie-beheerder Paul Vogel, die nog lange tijd bij DDS werkzaam is geweest, ging daarna in op de technische aspecten van de reconstructie en conservering van het ‘digitaal erfgoed’. Vogel gaf naast Joost Flint leiding aan DDS toen deze als ‘networked community’ ophield te bestaan maar als kleine geprivatiseerde commerciële Internetaanbieder (ISP) tot de dag vandaag is blijven functioneren. Overigens was de ex-coördinator, directeur en tenslotte (mede)eigenaar van DDS, Joost Flint, dè enigszins opvallende afwezige op deze feestelijke bijeenkomst.
En toen was het tijd voor ‘bubbels’ en een zeer bijzondere – en zeer smakelijke – taart in de vorm van de interface van DDS haar glorietijd. Waarna er gezellig doorgebabbeld kon worden en veel vrolijke en soms minder vrolijke herinneringen werden uitgewisseld. Dorien Zandbergen en haar ploeg zorgden voor een filmisch verslag terwijl Menno Grootveld een boekje met interviews van een aantal ‘historisch’ bij de DDS betrokkenen samen stelt. En er werd aan het einde natuurlijk afscheid genomen, soms met de wens dat we over 20 jaar opnieuw kijken waar we staan.
Walter van der Cruijsen, Patrice Riemens, 24 januari 2014
Op verzoek van de fractie van GroenLinks Nijmegen heb ik de cultuurparagrafen van de politieke partijen vergeleken, die zich tot dusverre hebben gemeld voor de komende gemeenteraadsverkiezingen op 19 maart 2014 en een verkiezingsprogramma hebben gepubliceerd.
‘Samenvattend. De meeste partijen hebben het veelvuldig over samenwerken en zelden over kunstenaars. GL en SP hebben meer aandacht voor maatschappelijke aspecten, de VVD kijkt vooral naar commerciële aspecten. SP en GL noemen de kleinere initiatieven en amateurs, PvdA en D66 hebben het vooral over de rol van de grote instellingen. SP en CU willen bibliotheken behouden; GL, PvdA en D66 willen bibliotheekfuncties op scholen en wijkcentra zien. Veel partijen hebben in hun cultuurparagraaf ook (cultuur)historie opgenomen. Dit is nu een aparte portefeuille. Met name D66 en DFN verwijzen veelvuldig naar het belang van cultuurhistorie en PvdA, DFN en CDA daarbinnen specifiek het in de Vasim geplande museum.’
Klik op de link hieronder voor de bevindingen tot en met 27 januari 2014.
De gemeente Nijmegen is sinds enige tijd in overleg met de Stichting WO2-Museum en het V-Fonds over een nieuw te realiseren museum in Nijmegen. De Stichting WO2-Museum is twee jaar geleden opgericht door drie site musea in de regio, het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 in Groesbeek, het Oorlogsmuseum in Overloon en het Airborne Museum Hartenstein in Oosterbeek. Als locatie heeft men de Vasim op het oog waar momenteel de Cultuurspinnerij huis heeft. In de voorliggende plannen wordt de Vasim opgeknapt. De Vasim ligt naast de oprit van de nieuwe stadsbrug die de Oversteek heet ter ere van de 47 Amerikaanse soldaten die sneuvelden tijdens de Waaloversteek in september 1944. Er ligt een masterplan voor, waarin staat dat het project haalbaar is. Naar aanleiding van de collegebrief en enige publieke onrust over de informatie over de haalbaarheid van de plannen heeft GroenLinks op 1 augustus vragen gesteld aan het college.
De antwoorden van het college over het Masterplan Vrijheidsmuseum en de beeldvorming rondom het project waren aanleiding om een kamerronde te agenderen. Natuurlijk kan de raad geen beslissing nemen zonder goed geïnformeerd te zijn. Daar hoort bij dat we een haalbaarheidsonderzoek moeten kunnen inkijken. Deze kamerronde vond op 23 oktober plaats. Daarin werd opnieuw kritiek geuit over de wijze waarop het college de raad informeert over dit project. Daarop kwam de aankondiging dat 31 oktober een presentatie zou plaatsvinden en kort daarna de raad een brief zou ontvangen van het college. Die presentatie was in de Gelderlander, waar vertegenwoordigers van Liberation Route, de Stichting WO2-museum, het V-Fonds en Henk Beerten namens het college van B&W Nijmegen.
We wachten nog op de brief van het college waarin we hopen duidelijkheid te krijgen over de financiering en de exploitatieplannen. Het V-fonds eist dat voor het einde van het jaar een beslissing moet worden genomen omdat de fondsen alleen dit jaar beschikbaar zijn. Naast het college van B&W van Nijmegen moet ook de provincie Gelderland nog een beslissing nemen. Voor onze fractie zijn de standpunten ongewijzigd. Wij zijn niet tegen de komst van het WO2-museum (of Vrijheidsmuseum zoals het nu wordt genoemd) maar zijn niet overtuigd dat het in de Vasim moet komen. De positie van de Cultuurspinnerij moet meegenomen worden in een beslissing over het museum. Daarnaast vinden we dat het nieuwe museum geen aanslag mag betekenen voor het al krimpende cultuurbudget, dat er al toe leidt dat kleine initiatieven verdwijnen en grote instellingen mensen moeten ontslaan.
Het naamgeving van het nieuwe WO2-museum is ondertussen veranderd in Vrijheidsmuseum. Een belangrijk onderdeel in het plan is de attractie Boulevard voor de Vrijheid waar men in stappen de opmaat tot WO2 tot en met de wederopbouw kan beleven. Een concreet museumplan of programma van activiteiten ligt nog niet voor. De plannen richten zich hoofdzakelijk op de realisatie van het gebouw. Het plan is op 31 oktober ook gepresenteerd als bruggenhoofd van de Liberation Route en als moedermuseum van andere site musea in de regio waar WO2 en de bevrijding centraal staan. Men ziet in Gelderland mogelijkheden voor het ontwikkelen van WO2-toerisme en vergelijkt onze regio met Normandië. De betrokken partijen zien hun museum niet als oorlogsmuseum maar als plek waar vrijheid centraal staat en jongeren wordt verteld dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Men verwacht dat ook mensenrechtenorganisaties hier een thuis zullen krijgen. De gemeente Nijmegen ziet het ook als gelegenheid om een nieuw museum te huisvesten en zo de cultuursector te versterken.
Het lot van de Cultuurspinnerij en de 40 kunstenaars en culturele ondernemers die nu in de Vasim zijn gehuisvest is vooralsnog onduidelijk. Hun gesprekken met woningbouwcorporatie Standvast en de gemeente zijn afgebroken. Op verzoek van de Cultuurspinnerij heeft de gemeente de stichting BOEi een onderzoek laten uitvoeren. Het huidige plan voor het museum voorziet in beperkte ruimte voor de Cultuurspinnerij, twee-derde van de huidige gebruikers zal moeten uitkijken naar andere ruimte en grote feesten behoren dan tot het verleden. De gemeente biedt hierbij tijdelijk (d.w.z. voor acht jaar) de Honig fabriek aan waar zich ondertussen ook andere initiatieven hebben gevestigd. Mocht het huidige plan voor de Vasim worden door gezet betekent dit het einde van de Cultuurspinnerij. Dat is voor GroenLinks niet acceptabel. Na dertien jaar heeft de Cultuurspinnerij ook recht op fatsoenlijke huisvesting om hun potentieel verder uit te bouwen. Een oplossing is niet opnieuw een tijdelijke overeenkomst.
