“Let’s Fix the Internet”

Op 15 januari 2014 vond in de Waag in Amsterdam een feestje plaats in het kader van 20 jaar De Digitale Stad (DDS), ook al is deze, als ‘networked community’, al lang ter ziele. Het was een weerzien van oude bekenden, maar nieuwe gezichten waren ook van de partij. In De Waag waren de wanden van het ‘Zuidlab’ opgefleurd met digitale parafernalia uit die tijd, en op meerdere monitoren werden er filmpjes uit de bloeiperiode (1994-96) vertoond. Maar het ging niet alleen om feest vieren. In een eerste, inhoudelijk sterk gedeelte werd er gesproken over de huidige ‘post-Snowden’ malaise in Internet kringen. Dit onder de noemer “Let’s Fix the Internet” (“because it’s broken”), en was een poging een ‘road map’ te maken van alles wat tegenwoordig een probleem vormt. De lijst is nogal lang.

Marleen Stikker, directrice van De Waag, opende de dag met een eerbetoon gaf aan de al jaren zeer zieke Felipe Rodriquez, de mede-oprichter van DDS en van XS4ALL. Ze sprak over de eerste jaren van DDS toen het nog een community was en plaatste dit in de context van de totale andere omstandigheden waarin wij nu leven. De tijden zijn somber en zelf was zij zeer geschokt uit Hamburg terug gekomen, waar de jongste winter conferentie van de Chaos Computer Club (’30c3′) de greep van staatsapparaten en grote ondernemingen op het Internet in hun volle omvang besproken waren, met de teloorgang van de eerdere democratische idealen als consequentie. Maar ze constateerde ook dat deze achtergrond van de diepe maatschappelijke crisis zijn de idealen van community juist weer sterk aan het terugkomen waren. In feite vormen zij onze enige alternatief.

Verschillende sprekers voegden daar hun mening of ideeën voor de toekomst aan toe, zoals Cees de Laat, hoogleraar IT aan de UvA en media docent, publicist en kandidaat gemeenteraadslid Reinder Rustema. Opvallend was dat de betogen al snel de vraag opriepen of het Internet wel te ‘fixen’ was, of dat het allemaal en helemaal opnieuw opgebouwd moest worden. Het bleek ook dat problemen waar wij vroeger veelvuldig aandacht aan schonken niets aan actualiteit hadden ingeboet. Integendeel, zaken als veiligheid, toegankelijkheid, gebruiksvriendelijkheid, controle en surveillance door overheidsdiensten staan meer dan ooit op de agenda. Het (grote) verschil met toen is natuurlijk dat het Internet niet langer een niche voor liefhebbers is, maar een massamedium met een haast niet te beschrijven economisch en maatschappelijk belang.

Na het plenaire gedeelte werden de deelnemers gevraagd zich in te delen bij zogenaamde break out sessies waar gesproken werd over meer specifieke onderwerpen: educatie, softwarebeperkingen, mogelijke verdien- en verdeelmodellen alsook het dilemma “Rebuild the Internet – or replace it?”. De werkgroep die zich richtte op de politieke aspecten — waar wij aan deelnamen — had veelzeggend de naam ‘conspiraties’ gekregen. Het zal dan ook niet verbazen dat bij de presentaties van de resultaten de andere werkgroepen met ‘softere’ standpunten en scenario’s kwamen dan de uitkomsten die wij presenteerden.

Daarna werd overgeschakeld naar het historische en feestelijke gedeelte van de middag, ingeleid door een presentatie van de ‘opgravingen’ van de oorspronkelijke De Digitale Stad, verricht in het kader van een groot project bij het Amsterdams (voorheen ‘Historisch’) Museum. Projectleider Tjarda de Haan liet fragmenten en stukjes van de puzzel zien die verschillende stadia in de ontwikkeling van DDS weergeven. De aanwezigen kregen hiermee een goed beeld van de mogelijkheden, maar ook van de moeilijkheden bij het beheer van ‘digitaal erfgoed’. Dit onderzoeksveld is door UNESCO al enige tijd tot speerpunt van het museale gebeuren uitgeroepen. Er werd dan ook een dringende oproep gedaan aan iedereen die nog oud materiaal van DDS bezit — in welke vorm dan ook — contact op te nemen met het Amsterdams Museum.

Collectie-beheerder Paul Vogel, die nog lange tijd bij DDS werkzaam is geweest, ging daarna in op de technische aspecten van de reconstructie en conservering van het ‘digitaal erfgoed’. Vogel gaf naast Joost Flint leiding aan DDS toen deze als ‘networked community’ ophield te bestaan maar als kleine geprivatiseerde commerciële Internetaanbieder (ISP) tot de dag vandaag is blijven functioneren. Overigens was de ex-coördinator, directeur en tenslotte (mede)eigenaar van DDS, Joost Flint, dè enigszins opvallende afwezige op deze feestelijke bijeenkomst.

En toen was het tijd voor ‘bubbels’ en een zeer bijzondere – en zeer smakelijke – taart in de vorm van de interface van DDS haar glorietijd. Waarna er gezellig doorgebabbeld kon worden en veel vrolijke en soms minder vrolijke herinneringen werden uitgewisseld. Dorien Zandbergen en haar ploeg zorgden voor een filmisch verslag terwijl Menno Grootveld een boekje met interviews van een aantal ‘historisch’ bij de DDS betrokkenen samen stelt. En er werd aan het einde natuurlijk afscheid genomen, soms met de wens dat we over 20 jaar opnieuw kijken waar we staan.

Walter van der Cruijsen, Patrice Riemens, 24 januari 2014